Riyâ, dinimizin emir ve tavsiye ettiği ibadet ile davranışların insanlara gösteriş niyetiyle yapılması, bu durumdan maddi veya manevi çıkar elde edilmeye çalışılmasıdır. Sadece Allah rızası için yapıldığında bir kıymeti olan amellerin desinler diye yapıldığında ahirette hiçbir değerinin olmayacağını Hz. Peygamber (sav) şöyle anlatır:
“Kıyamet günü hesabı ilk görülecek kişi, şehit düşmüş bir kimse olup huzura getirilir. Allah Teâlâ ona verdiği nimetleri hatırlatır, o da hatırlar ve bunlara kavuştuğunu itiraf eder. Cenâb-ı Hak:
– Peki, bunlara karşılık ne yaptın? buyurur.
– Şehit düşünceye kadar senin uğrunda cihad ettim, diye cevap verir.
– Yalan söylüyorsun. Sen, “babayiğit adam” desinler diye savaştın, o da denildi, buyurur. Sonra emrolunur da o kişi yüzüstü cehenneme atılır. Bu defa ilim öğrenmiş, öğretmiş ve Kur‘an okumuş bir kişi huzura getirilir. Allah ona da verdiği nimetleri hatırlatır. O da hatırlar ve itiraf eder. Ona da:
– Peki, bu nimetlere karşılık ne yaptın? diye sorar.
– İlim öğrendim, öğrettim ve senin rızân için Kur’an okudum, cevabını verir.
– Yalan söylüyorsun. Sen “âlim” desinler diye ilim öğrendin, “ne güzel okuyor” desinler diye Kur’an okudun. Bunlar da senin hakkında söylendi, buyurur. Sonra emrolunur o da yüzüstü cehenneme atılır.
(Daha sonra) Allah’ın kendisine her çeşit mal ve imkân verdiği bir kişi getirilir. Allah verdiği nimetleri ona da hatırlatır. Hatırlar ve itiraf eder.
– Peki ya sen bu nimetlere karşılık ne yaptın? buyurur.
– Verilmesini sevdiğin, razı olduğun hiçbir yerden esirgemedim, sadece senin rızânı kazanmak için verdim, harcadım, der.
– Yalan söylüyorsun. Hâlbuki sen, bütün yaptıklarını “ne cömert adam” desinler diye yaptın. Bu da senin için zaten söylendi, buyurur. Emrolunur bu da yüzüstü cehenneme atılır.” (Müslim, İmâre 152)
İnsanları kandırma amacını taşıyan riyâ, bir anlamda din istismarıdır. Riyakârlığın doruğunda bulunan din istismarcıları, kendilerinin çok yüce gönüllü, Allah’ın sevgili kullarından ve hatta gizemli tavırlarıyla kerâmet ehli olduklarına başkalarını inandırmaya çalışarak dini değerleri kendi arzuları için kullanırlar. Ne olduğu gibi görünen ne de göründüğü gibi olan bu insanlar bozuk niyetleri ve hastalıklı kalpleriyle şirke bulaşmış olduklarından mü’min vasfını yitirir, ebedi saadeti de kaybederler.
İbadet öncesinde olması gerektiği gibi ibadet esnasında ve sonrasında da riyaya kapılmamak önemlidir. İnananların iyilik ve ibadet yapmalarına bir türlü engel olamayan şeytan, çeşitli vesveseleriyle sevapların azalması ya da kaybedilmesi için uğraşır. Mü’mine düşen kalbindeki ihlâsı daima korumaktır. Bunun için her zaman Allah’a sığınmalı ve O’ndan yardım dilenmelidir.
Amellerin niyetlere göre değerlendirileceği ve karşılık bulacağı gün için bu dünyada insanlar tarafından beğenilme, takdir edilme hevesinde değil, Rabbimizin hoşnutluğunu kazanma gayretinde olalım. Rahmân ve Rahîm olan yüce Allah’ın rızasını kazanarak ebedi mutluluğa kavuşanlardan olmak duasıyla…
